Trước đây tôi có viết bài “Phỏng nhạc Trịnh Công Sơn ra thơ, phần 1. Bài được đăng trên Tạp chí sông ba của Tiến sỹ Phạm Ngọc Hiền. Đó là bài cảm nghĩ cho rằng mình đã thất bại trong cách “phỏng nhạc ra thơ”. Và sự thất bại đó rất thú vị là được trải nghiệm.
Bài viết bị bỏ ngỏ và quên dần theo thời gian….
Cách nay hơn tuần, tôi đăng lại bài viết đó trên trang Facebook cá nhân. Chỉ vài giờ sau, Nhạc sỹ Thuận Hà đã gởi vào phần bình luận với lời lẽ nguyên văn: “Cách nay 9 năm, vào một đêm buồn, sau khi nghe xong Ca khúc “Một chuyến bay đêm” của Cố nhạc sỹ Song Ngọc và Hoài Linh, Cháu cảm hứng và phỏng ca khúc thành bài thơ Thất ngôn bát cú, mời Chú và mọi người cùng xem thử ak, chỉ là vui thôi !”
Điều đó thật là bất ngờ với tôi, bất ngờ nữa là tình cờ tôi gặp bài thơ “Hiên nhà xưa” được Ca sỹ Sao Mai cảm tác từ ca khúc Donna donna (Tiếc thương), nhạc nước ngoài lời Việt ở trang Facebook của Sao Mai. Tôi sung sướng vô cùng vì đã có hai bạn kém tuổi hơn tôi đã làm công việc “phỏng thơ ra nhạc” trước tôi rồi. Tôi tin còn nhiều Bạn thơ, Nhà thơ khác đã làm công việc này mà tôi chưa biết đến.
Tôi xin trích dẫn hai bài thơ và hai ca khúc ra đây:
Lời ca khúc: Một chuyến bay đêm.
Giữa lòng trời khuya muôn ánh sao hiền
Người trai đi viết câu chuyện một chuyến bay đêm
Cánh bằng nhẹ mơn trên làn gió
Đời ngây thơ xưa lại nhớ lúc mình còn thơ
Nhìn trơì cao mà reo mơ ước như diều
Để níu áo Hằng nga ngồi bên dãy ngân hà
Giờ sống giữa lưng trời
Đôi khi nhớ chuyện đời mỉm cười thôi
Đêm nay chuyến bay trời xanh như màu áo
Đường Minh đế nhàn du thăm tinh cầu
Chạnh thương hai đứa giờ gối sủng nơi nào
Lâu lắm chẳng gặp nhau
Bạn bè dù cách xa nào khuây
Tình nàng chưa nói nhưng mà say
Giai nhân hỡi khóe mắt u hoài
Theo tìm trong chuyến bay
Có người hỏi phi công ước mơ gì
Người ơi nhân thế muôn màu biết mơ ước chi
Ước rằng từ khi tung nhịp cánh
Tình ta yêu thương là gió nhân tình của mây
Ở đời ai hiểu ai, người bay trắng đêm dài
Thì thức giữa đại dương dù yên giấc ven rừng
Bạn có biết chuyện này
Tôi ghi lúc vũ trụ còn ngủ say./.
Ca khúc được Nhạc sỹ Thuận Hà phỏng ra thơ:
Một chuyến bay đêm
Giữa trời đêm trắng ướp hồn tan
Vũ trụ bao la ngút ngút ngàn
Cung quảng lưng vầng màu biếc tỏa
Ngân hà một dãi sắc hoàng lan
Mơ màng Minh đế ru câu hát
Mộng mị Hằng nga dạo phím đàn
Nhân thế muôn màu, mây, gió: bạn
Trùng dương lóng lánh ánh trăng đan.
(05.2012)
Ca khúc: Donna donna (Tiếc thương)
Mái nhà xưa yêu dấu
Bức tường rêu phong cũ
Nơi cậu bé qua những ngày thơ ấu
Muốn mình mau khôn lớn giữa lụa là êm ấm
Em ngồi ước mơ bước chân giang hồ
Mơ bay theo cánh chim ngang trời
Biển xa núi chơi vơi
Mơ bay đi khát khao cuộc đời
Một đêm nhớ tiếng ai ru hời
Donna Donna ngủ đi nhé
Ngoài trời đường nhiều gió tuyết rơi
Donna donna donna ngủ đi nhé
Hãy nằm trong cánh tay của mẹ
Có một người đàn ông trước thềm nhà rêu phong
Bỗng ngồi khóc nhớ những ngaỳ thơ ấu
Sống đời bao cay, tóc bạc phai mưa nắng
Tay đành trắng những giấc mơ thơ dạy
Đi qua bao núi sông gập ghềnh
Cuộc tình mãi lênh đênh
Đi qua bao tháng năm vô tình
Một đêm nhớ tiếng ru mẹ hiền
Donna donna donna ngủ đi nhé
Ngoài trời đường nhiều gió tuyết rơi
Donna donna donna ngủ đi nhé
Hãy nằm trong cánh tay của mẹ./.
Bài thơ cảm tác từ bài Donna donna của Ca sỹ Sao Mai:
Hiên nhà xưa
Con ngước nhìn lên vùng trời xa
Mơ mộng nơi ấy sẽ ra hoa
Cho con nghìn thứ như mơ ước
Cho đời con mộng mị với hoa
Một ngày con rời bước ra đi
Mang theo hoa bướm tuổi xuân thì
Con đi, đi mãi sao chưa thâý
Cuối mãi chân trời cánh thiên di
Bao ngày con đã vui theo gió
Vờn lấy tướng cưỡi được trăng sao
Vui hoài vui mãi theo năm tháng
Nhớ mẹ ru hời một tối nao
Con đã về đây, đã về đây
Ngoài hiên con khóc nước mắt đầy
Giờ đây mẹ đã không còn nữa
Mái nhà xiêu vẹo nhện giăng dây.
(Sgt7 30.10.2021)
Xin dẫn bài thơ “Đóa hoa vô thường” mà tôi phỏng từ ca khúc Đóa hoa vô thường của cố Nhạc sỹ Trịnh Công Sơn, ca khúc này rất phổ biến nên tôi không dẫn lời ca khúc ở đây.
Đóa hoa vô thường
Một đóa hoa quỳnh tắm nước sương
Trăng treo nguyệt tận tỏa trầm hương
Tìm em hạc ngậm hòn sương ngọc
Khắp chốn thiên thai nỗi đoạn trường
Bỗng chốc trần gian vui hội trăng
Em về tiếng vọng cõi vô thường
Tôi tìm dấu vết về nguồn cội
Vẫn đóa hồng nhan tắm nước sương.
(19.7.2019)
Đến đây, không biết các Bạn thơ hay Nhà thơ nghĩ thế nào về cách “phỏng nhạc ra thơ”. Câu hỏi này không có ý hỏi là “hay” hoặc “dở”. Mà chỉ hỏi tham khảo là cách này có thể thêm “cái cách mới” sáng tác thơ nữa hay không ? Tôi đoán có bạn nói “có” cũng có bạn nói “không”. Theo Nhạc sỹ Thuận Hà thì cách này làm ngược lại cách “phổ thơ ra nhạc”
Nhà thơ thường hứng tác theo điều mà mình chưa nghĩ tới tức không có chủ đề trước; bỗng cảm cảnh cảm tình có cái gì đó làm xao động tâm hồn thì bất ngờ bừng ra những câu thơ xuất thần rất hay. Cũng có khi nhà thơ đặt chủ đề trước rồi trăn trở giây lát hoặc vài hôm thì cho ra bài thơ; cách này gần giống với cách phỏng nhạc ra thơ, vì là có chủ đề cho trước. Tuy nhiên “cách phỏng nhạc ra thơ” thì dễ gây niềm hứng khởi(trừ các bạn không thích nghe nhạc). Vì trước nhất là mình được nghe bản nhạc mà mình yêu thích, đôi khi phải nghe nhiều lần để nó chạm đến cõi lòng sâu kín để mà bắt được cái hồn nhạc tứ nhạc; hoặc cảm ca từ, giọng điệu ca sỹ, cảm bản hòa âm phôí khí của bản nhạc.vv…Để gây men cảm hứng. Từ đó mới bật ra những câu thơ mang hình bóng của “nhạc” mà chủ đề cho trước là tên ca khúc.
Tôi chỉ là người yêu Thơ – Nhạc không phải là Nhà nghiên cứu phê bình hay chuyên môn gì… nên rất khó nói những điều thuộc về tìm tòi hoặc cái hay cái dở ra đây. Hoặc học thuật gì đó cao siêu.vv… Tuy nhiên tôi không thấy hoặc chưa thấy baì viết nào tương tự vì nhiều lý do. Nhưng tôi hy vọng một ngày vui nào đó được đọc bài viết của các bạn yêu Thơ – Nhạc hoặc các Nhà thơ, Nhà chuyên môn… về chủ đề này để cho tôi mở rộng tầm mắt và hiểu biết thêm. Dù đó là lời phản bác.
Đây chỉ là bài tham khảo có quan điểm cá nhân, tất nhiên sai nhiều hơn đúng rất mong các bạn thông cảm.
Cà Mau, ngày 07.11.2021
Phan Thanh Tâm