Núi Cấm là ngọn núi cao nhứt Tây Nam bộ, lại có nhiều thắng cảnh, mang đầy huyền thoại. Núi cao 716 mét, chu vi gần 30 ngàn mét, nằm cận Tỉnh lộ 948 thuộc địa phận xã An Hảo (Tịnh Biên – An Giang). Núi còn được gọi dân gian gọi là núi Ông Cấm, Thiên Cẩm Sơn (đẹp như gấm trời), Bạch Hổ Sơn (hổ bị mây phủ trắng).

Núi Cấm rất rộng lớn và rất nhiều điểm đến kỳ thú mà dù có cả dành ra vài ngày vẫn chưa khám phá hết. Tuy nhiên điểm du lịch chính tại núi Cấm mà du khách không thể bỏ qua là khu “cao nguyên núi Cấm”. Đây là khu “lòng chảo” khá bằng phẳng, nằm ở độ cao khoảng 600 mét ở trung tâm núi, được đầu tư quy mô. Hồ Thủy Liêm là hồ nước nhân tạo rộng lớn, vừa cung cấp nước cho người dân trên núi, vừa tạo cảnh quan phục vụ du lịch. Một cái hồ bất chợt hiện ra giữa khung cảnh núi rừng đại ngàn, sóng gợn lăn tăn soi bóng mây trời, đàn cá đủ màu sắc tung tăng dưới làn nước trong khe… tất cả dường như làm tôn lên vẻ đẹp huyền ảo của núi non.

Đối diện là tượng Phật Di Lặc cao 33,6 mét đang ngồi chễm chệ và mỉm cười. Pho tượng vững chãi trên với diện tích hơn 2 ha nầy đã được công nhận là tượng Phật trên núi lớn nhứt Châu Á vào năm 2013. Đây là một công trình nghệ thuật tôn giáo độc đáo và đồ sộ. Tượng khắc họa tinh tế gương mặt an nhiên và nụ cười từ bi của Phật, nghệ thuật điêu khắc mang tính thẩm mỹ cao, sống động và hài hòa. Đứng ở vị trí nào trên các cao điểm của núi Cấm đều có thể thấy được pho tượng.

Bên trái tượng Phật Di Lặc là chùa Phật Lớn với cảnh trí thơ mộng. Chùa được ông Bảy Do – một nhân sĩ yêu nước lập vào đầu thế kỷ XIX với tên gọi là Nam Cực Đường, vừa là nơi tu hành, vừa là trụ sở bí mật của Hội Kín chống Pháp. Thời gian ở núi Cấm, ông đắp một tượng Phật gọi là Đức Trung Tôn và thờ trong Nam Cực Đường. Bức tượng tạc dáng Phật ngồi kiết già rất đẹp và phúc hậu, cao 1,8 mét. Bấy giờ tượng nầy lớn hơn tượng ở các chùa khác xung quanh nên người dân gọi chùa nầy là chùa Phật Lớn. Tượng Đức Trung Tôn của ông Bảy Do là một hiện vật lịch sử có giá trị, tuy nhiên không phải tượng trong chánh điện chùa Phật Lớn hiện nay, vì sau khi chùa được trùng tu (2009) thì tượng Đức Trung Tôn không còn được đặt ở chánh điện nữa.

Đối diện chùa Phật Lớn là chùa Vạn Linh, nằm bên phải tượng Phật Di Lặc. Tổ khai sơn của chùa là hòa thượng Thích Thiện Quang – đệ tử của hòa thượng Thích Chí Thiền – một cao tăng nổi tiếng miền Nam. Trong thời gian chiến tranh căng thẳng, chùa nhiều lần bị đánh phá, đổ nát. Chư tăng và Phật tử nhiều lần phải cất lại chùa, cũng nhiều lần phải bỏ chùa xuống núi tránh giặc. Sau khi chiến tranh kết thúc, chùa Vạn Linh hoang tàn vì bom đạn, mãi đến năm 1995 mới có cơ hội lập lại chùa.

Gần chùa Vạn Linh có một con đường lên vồ Bồ Hong (đỉnh núi). Mặc dù đường khá dốc, nhưng nơi đây luôn điểm mà du khách thường không bỏ qua khi đến núi Cấm. Những người hành hương cho rằng đi núi Cấm phải lên đến đỉnh để được những điều tốt lành, đi nửa chừng mà không lên đỉnh đỉnh thì… uổng! Còn những người trẻ, khách du lịch phương xa thì chỉ nghĩ đơn giản là muốn tận hưởng cảm giác được chinh phục núi non hùng vĩ, được đứng trên “nóc nhà miền Tây”.

Trên vồ Bồ Hông không biết từ khi nào đã hình thành một “phố chợ thu nhỏ” phục vụ đầy đủ những nhu cầu của khách từ ăn uống, ngủ nghỉ, mua sắm… Trên đỉnh có điện thờ Cửu Huyền, điện thờ Phật Mẫu và điện thờ Ngọc Hoàng lúc nào cũng khói hương nghi ngút. Ngoài ra, ở đỉnh cao nầy còn được lắp đặt Trạm tiếp sóng Phát thanh – Truyền hình phục vụ cho người dân và du khách.

Khách du lịch lên vồ Bồ Hông thường chọn buổi chiều và ngủ qua đêm ở đây để được ngắm hoàng hôn, bình minh và thưởng thức phố núi về đêm. Trên vồ Bồ Hong vào buổi tối bạn sẽ thấy cả đất trời đều chìm trong màu đen huyền ảo, yên ắng, gió từ dưới thốc lên từng cơn lạnh buốc. Đồng bằng lúc nầy chỉ còn là những đốm sáng nhỏ li ti từ các phố chợ.

Sáng sớm khi mặt trời chưa lên, phố núi chập chùng trong sương dày đặc, hơi lạnh tỏa ra se se thú vị. Mọi thứ xung quanh bạn đều chìm trong sương mờ ảo, chẳng còn thấy gì. Đôi khi mây bay qua làm hé ra ánh nắng, rồi một đám mây khác lại bay đến che mất. Mặc dù trời còn rất sớm, nhưng đã thấy khách hành hương có mặt ở đây không biết tự lúc nào, tấp nập, huyên náo nhưng cũng rất bình dị, gần gũi!

Ngoài những di tích và thắng cảnh kể trên, quanh núi Cấm còn rất nhiều điểm đến thú vị khác. Có nhiều phương tiện lên núi như: xe du lịch, gắn máy, cáp treo… Tuy nhiên, những người hành hương và các bạn trẻ thường thích chọn đi đường rừng. Đối với khách hành hương, đường rừng có nhiều chùa miếu, thắng cảnh. Còn đối với các bạn trẻ, những người thích phiêu lưu thì đi đường rừng là dịp thử sức mình và tìm cảm giác thú vị khi chinh phục thiên nhiên. Ở đường rừng, bạn có thể ghé suối Thanh Long, điện Cây Quế, điện Rau Tần, điện Mười Ba, điện Cửu Phẩm, điện Kín, hang Ông Thẻ, hang Ông Hổ, hang Bác Vật Lang…

Suối Thanh Long hiện nay là một trong những điểm dừng chân không thể bỏ qua của những người lên núi bằng đường rừng. Nước suối không biết từ đâu cứ đổ xuống theo triền núi, trong vắt và mát lạnh. Trước đây suối chỉ là khe nước nhỏ, kể từ năm 1983 một trận lở núi xảy ra, từ đó suối chảy ầm ào suốt ngày đêm với lượng nước rất lớn. Những năm đầu sau trận lở núi, có năm nước suối chảy xuống chân núi làm ngập đường xá và nhà dân. Nước có nhiều hay ít tùy theo mùa, nhưng không bao giờ khô cạn. Vào mùa mưa có nước nhiều nên suối chảy rất mạnh, từ chân núi bạn cũng có thể nghe tiếng ầm ầm vang động cả một vùng.

Từ suối Thanh Long, tiếp tục đi một đoạn nữa theo đường rừng, bạn sẽ gặp ngã ba, rẽ phải lên “cao nguyên núi Cấm”, rẽ trái sẽ sang điện Rau Tần. Ở đây có cũng là nơi xuất phát các võ phái Võ Lâm Thất Sơn, Thất Sơn Thần quyền… lừng danh đầu thế kỷ XX. Các võ phái ở Thất Sơn từng một thời cực thịnh với nhiều võ sư có tên tuổi nổi tiếng, chiến thắng nhiều trận đấu tại khu vực Châu Á. Tuy nhiên, một thời hoàng kim ấy đã qua, hiện nay Thất Sơn chỉ còn vài người biết võ, các võ phái gần như đã thất truyền.

Gần khu vực chùa Phật Lớn, bạn có thể đến điện Mười Ba, hang Ông Thẻ, hang Đơn Hùng Tín và hang Bác Vật Lang… Đơn Hùng Tín tên thật là Lê Văn Tín, tướng cướp trứ danh miền Tây ngày xưa, theo truyền khẩu thì hang Đơn Hùng Tín là nơi y ẩn náo và cất giấu vàng bạc. Điện Mười Ba là hang đá có mười ba tầng thông nhau, nằm ở hướng đông bắc, độ cao khoảng 400 mét, dài 200 mét, rộng chỉ 1 mét. Trong hang càng vào sâu càng hẹp và lạnh, nhưng ra khỏi cửa hang là bầu trời trong xanh, tươi đẹp. Người ta thường cho rằng đi núi Cấm vào điện Mười Ba xem như là một lần được “tái sinh”.

Bác Vật Lang (1880 – 1969) tên thật là Lưu Văn Lang, là kỹ sư Việt Nam đầu tiên. Khi người Pháp thám sát núi Cấm, họ đã đưa Bác Vật Lang thả xuống hang nầy. Sau gần một ngày, ông từ dưới hang trở lên và từ đó về sau tuyệt khẩu không nói một lời nào. Dưới hang có gì? Đến nay vẫn là câu hỏi không lời đáp, dân gian có bài vè: “Đàn kêu tích tịch tình tang / Đố ai biết được trong hang là gì / Đàn kêu tích tịch tì tì / Đố ai biết được cái gì trong hang”. Hiện nay cũng có nhiều người thám hiểm hang, nhưng hang rất tối và nhiều ngõ ngách, không ai có thể đi giáp hết được và bí mật về hang Bác Vật Lang vẫn mãi là ẩn số!

Trên núi Cấm có nhiều vồ (chỏm cao), trong đó có năm vồ cao và đẹp tiêu biểu, người dân thường gọi là “năm non”. Vồ Bồ Hong cao 716 mét, khi xưa có nhiều bồ hong tụ tập. Vồ Bà cao 579 mét, nơi một vương phi của chúa Nguyễn Ánh trú ẩn. Vồ Ong Bướm cao 480 mét, xưa thủ lãnh kháng Pháp người Khmer là Acha Soa (người Việt gọi là Ong Bướm) từng đóng quân. Vồ Thiên Tuế cao 541 mét, nơi chúa Nguyễn Ánh từng trú ngụ, hiện còn miễu thờ. Vồ Đầu cao 584 mét, nơi đặt trạm canh đầu tiên của chúa Nguyễn. Ngoài ra còn có vồ Chư Thần, vồ Cây Quế, vồ Mồ Côi, vồ Đá Dựng, vồ Pháo Binh… nhưng không tiêu biểu bằng năm vồ kể trên.

Khí hậu núi Cấm rất mát mẻ, trong lành, nhiệt độ trung bình khoảng 24oC. Lên càng cao càng lạnh, nhứt là về đêm. Có khi sương trắng phủ đầy núi, mây bay là đà trước mặt người. Tất cả mọi vật trước mắt bạn đều chìm trong màn sương trắng xóa. Vì thế báo chí thường gọi núi Cấm là “Đà Lạt thứ hai” hoặc “Đà Lạt của miền Tây”. Núi Cấm – không chỉ đơn thuần là du lịch, hành hương, ngoạn cảnh, mà còn là nơi nghỉ mát tuyệt vời. Lên với núi, bạn có thể có những phút giây thoải mái, bỏ quên đi bao mệt mỏi, bộn bề thường ngày. Để rồi khi xuống núi, tâm hồn bạn sẽ được cân bằng để sẵn sàng tiếp tục cho những ngày làm việc sắp tới.

VĨNH THÔNG