Thiền sư nội địa (Nguyễn Tịnh Giang)

Người ta thường bảo hiền quá hóa ngu hay thật thà là cha đứa dại. Anh có cả hai đức tính ấy, nhưng tôi không bảo anh ngu hay dại bởi anh đã lớn tuổi, nói thế là hỗn mà ngay cả với đứa trẻ cũng không được nhận xét như thế. Đó là một sự xúc phạm. Hơn nữa, sống ở đời chưa chắc ai đã hơn ai, hôm nay anh đang xênh xang áo mão lên xe xuống ngựa kẻ hầu người hạ đấy, nhưng biết đâu ngày mai, ngày kia… Cuộc đời dâu bể vô thường ai lường trước được, mà ngay cả trong khi đang quyền cao chức trọng, tiền bạc dư thừa chắc gì anh đã thật sự bình an vì tâm không vọng động? Nhìn bề ngoài thì có thể nghĩ người này sướng hơn người kia, nhưng phải chịu khó tìm hiểu hoặc người trong cuộc tự nói ra thì mới biết thấy vậy mà không phải vậy! Hạnh phúc ở đời chỉ là giọt nước mà nỗi khổ thì mênh mông biển cả.

Bạn bè gọi anh là thiền sư nội địa dù anh không cạo trọc đầu cũng chẳng đi tu, nhưng do cách ứng xử có vẻ khác đời nên mới được gán cho cái biệt danh như vậy. Nhìn anh lúc nào cũng thấy ung dung tự tại. Anh bảo: một ngày hạnh phúc với anh là không nói điều gì làm tổn thương người khác, được làm những công việc yêu thích và cuối ngày trở về nhà thấy mọi người thân đều bình yên. Đời người có bao lâu sao ta lại cứ phải hối hả tất bật, tranh giành nhau từng chỗ ngồi, miếng ăn để rồi cuối cùng cũng làm mồi cho giun dế! Mặt đất này còn in dấu chân anh bao lâu nữa, ai biết trước được?! Có người mới gặp hôm qua, cùng nhau ăn uống nói cười vui vẻ đấy thì hôm nay nghe tin đã đột ngột từ giã cõi đời vì uống nhầm thuốc giả. Nhưng nếu không vội vã bỏ cuộc chơi chẳng kịp nói lời từ biệt như thế thì mỗi ngày qua đi, con người lại bước thêm một bước nữa đến gần huyệt mộ của mình. Đấy là quy luật tất nhiên của tạo hóa, có sinh ắt có diệt. Ai mà không đến lúc phải từ biệt thế giới này, chỉ có điều là sớm hay muộn mà thôi. Sống thọ không có nghĩa là không chết mà là chết chậm hơn người khác! Phải nhìn thấy cái kết thúc tất yếu đấy để hiểu hết giá trị của sự sống, trân trọng quý giá từng phút giây còn ở trên “cõi tạm” này. Tốt nhất hãy bình tâm mà sống. Sống vui, sống tử tế một ngày là hạnh phúc một ngày và cố gắng cứ thế… Quả thật, nếu ai cũng nghĩ được như anh thì có lẽ thế giới này đã không có chiến tranh, thù hận. Thay vì đem tiền của đổ vào việc chế tạo vũ khí giết người hàng loạt thì dùng nó vào việc nghiên cứu ra thuốc men cứu sống bệnh nhân hay làm ra những phương tiện phục vụ cho nhu cầu của đời sống. Loài người khi ấy sẽ sống trong hòa bình thân ái, mỗi người sẽ được sống trọn vẹn trong quỹ thời gian ít ỏi của đời mình nếu không bị đột tử vì bệnh tật hay vì những tai nạn bất ngờ nào đấy.

Nhưng sự đời đâu đơn giản thế. Dù anh không muốn vẫn bị cuốn vào vòng quay của nó khó mà cưỡng được vì ngày ngày anh phải làm việc, phải ăn cơm uống nước, phải đi lại… Vậy mới khổ. Nhiều người trong cơ quan thấy anh hiền lành, ít nói hay cười cười gật gật tưởng rằng anh không biết gì nên cứ thế qua mặt lấn lướt. Việc gì có tiền thì lắm người tranh nhau làm, còn việc gì nghe không có hơi hám gì thì ai cũng lãng ra, nói là bận thế này thế kia…. và đùn cho anh. Anh biết hết nhưng không nói, không chấp, không cần tranh giành. Cơ quan giao việc thì anh nhận và âm thầm làm một cách cẩn trọng, chu đáo mà không hề kêu ca phàn nàn hay la toáng lên như một số người: công việc tôi làm là quan trọng thế này, thế kia và luôn cố tỏ ra là người bận rộn… Ai mà không tức khi bị người khác phê bình, chê bai trách mắng, nhưng anh chỉ cười, vui vẻ nhận hết không một lời phân bua, cải chính. Có ai hỏi thì anh bảo: chuyện vặt ở đời ấy mà, tức giận chi cho huyết áp tăng cao rồi đột quỵ và có sống được thì cũng méo mồm méo miệng, tay chân co quắp bưng bát cơm ăn chẳng xong… Nếu không thế, thì tức giận cũng làm con người ta trở nên xấu xí càng nhanh lão hóa hoặc có thể dẫn đến vô số bệnh như động mạch vành, suy hô hấp, suy tim… sớm tăng tốc trên đường đến… nghĩa địa! Tốt nhất là nên tha thứ bỏ qua, mà chắc gì họ đã tốt hơn mình?! Bây giờ kẻ ăn cắp lại lên lớp dạy đạo đức cho người lương thiện là chuyện bình thường. Cuối năm, người ta cãi nhau loạn xị cả lên vì chuyện thi đua khen thưởng, anh nào cũng thấy mình chỉ toàn ưu điểm nên đề nghị xếp loại xuất sắc đáng được nhận bằng khen của cấp này, cấp nọ, riêng anh chỉ nhận mình hoàn thành nhiệm vụ và bảo thế là tốt rồi, ở tuổi mình không còn thích phiếu bé ngoan xanh xanh đỏ đỏ. Họp hành kéo dài ai cũng căng thẳng mệt mỏi càu nhàu… nhưng với anh, hình như chẳng có chuyện gì xảy ra. Anh vẫn ngồi lặng yên, không quay ngang ngó dọc, không làm việc riêng, không làm phiền ai, cứ bình thản như không. Chỉ đến khi kết thúc mọi người đứng dậy lục tục ra về, anh mới giật mình: xong rồi à? Vậy thôi!

Kể ra, cũng tội vợ con anh. Ai đời người ta chạy xuôi chạy ngược lo kiếm tiền thì anh cứ bình chân như vại, ngày hai buổi từ nhà đến cơ quan rồi ngược lại. Về nhà chỉ mỗi việc xem ti vi xong là ăn no ngủ kĩ và bảo thế là sướng, ăn được ngủ được là tiên rồi còn gì. Nhà không cao cửa không rộng thì chẳng sợ ai để ý soi mói… rồi nửa đêm hễ nghe tiếng chó sủa là giật mình thon thót lo trộm. Không có của chìm của nổi thì không phải kê khai tài sản dài dòng, vợ con ra đường không sợ bị bắt cóc tống tiền, cứ đàng hoàng mà đi. Vậy không sướng thì cái gì trên đời này là sướng? Vợ bảo: anh lí sự cùn. Anh cười: cùn, điên hay gàn dở cũng không sao, chẳng hại đến ai… Vợ gắt: anh nói thế mà nghe được à? Không hại đến ai nhưng hại vợ hại con… Tiền điện, tiền nước rồi ma chay, cưới xin, nhà mới, đầy tháng, thôi nôi… trăm thứ bà rằng, lương ba cọc ba đồng của hai vợ chồng làm sao đủ? Con gái nhà mình cũng đã đến tuổi lấy chồng rồi mà chẳng có đứa nào ngó ngàng gì đâu. Nhòm vào nhà mình thì người ta biết chắc chẳng có hồi môn hồi miếc… Anh có muốn con mình ở vậy suốt đời không? Trời ơi, sao lại có người vô tâm, vô tư như vậy hả trời?! Anh yên lặng vì biết vợ mình nói đúng, người giữ tay hòm chìa khóa bao giờ mà chả lo, nhưng khúm núm, nịnh nọt xin xỏ, mánh mung lừa đảo như thói thường thì anh không làm được, mất tư cách lắm. Anh nghiệm ra bây giờ thông minh hay tài giỏi đều được quy ra tiền. Và cứ theo cách hiểu này thì có thể định nghĩa: người tài giỏi là người kiếm được nhiều tiền hơn người khác. Đơn giản vậy thôi! Mà có tiền tất được trọng vọng, miệng mồm có gang có thép, dù đó là thứ ngôn ngữ của một kẻ thuộc lớp văn hóa lùn. Con gái anh cũng phàn nàn chuyện tình duyên, anh chỉ an ủi: Con ơi! Nếu người ấy chỉ đến với con vì tiền thì chắc chắn rằng đấy không phải là tình yêu và như vậy khó mà bền vững lắm. Chỉ có tình yêu thương thật sự thì mới có thể cùng nhau vượt qua những sóng gió cuộc đời… Con bé nhăn mặt bảo: lí luận của bố xưa quá mất rồi. Bây giờ người ta đã đi đến tận những đâu rồi mà bố vẫn giữ mãi cái tư tưởng bảo thủ lạc hậu ấy thì khổ cả gia đình, khổ con, khổ cháu, khổ dài dài. Bố hiền lành, thật thà, tốt bụng đấy nhưng con hỏi: khi bố vào viện mà không có tiền, liệu họ miễn giảm cho bố vì những đức tính tốt đẹp ấy?! Ai cũng nói tiền không quan trọng nhưng quan trọng là không có tiền! Nghe con nói, anh cảm thấy buồn và cũng thầm tự trách mình. Quả thật, nếu anh sống độc thân thì muốn sao cũng được, nhưng đây còn vợ, còn con, còn bao nhiêu thứ ràng buộc phiền toái mà không thể dửng dưng được. Thế mới biết sống ở đời không phải dễ và không thể vô tư tự sướng mãi được khi ngày ngày anh phải đối mặt với thực tế đời thường… Ngay mới hôm qua đây, mấy gia đình rủ nhau đi uống cà phê, nhà nào cũng khoe gởi con cái đi du học tự túc ở nước này, nước nọ rồi ra trường làm việc luôn ở bên ấy lương bổng cao ngất trời. Trong khi đó, thằng con trai của anh vừa tốt nghiệp đại học kinh tế loại giỏi vậy mà chạy xuôi chạy ngược mãi cũng không tìm được việc làm chỉ vì thiếu cái thủ tục đầu tiên… tiền đâu?!Rồi đến kì nghỉ, người đưa vợ con đi du lịch đây đó chẳng lẽ anh cứ để vợ con ru rú ở nhà rồi bảo như thế cho lành, ra đường không khéo lại gặp tai nạn giao thông, đồ ăn thức uống thì toàn chất độc, kẻ lừa đảo thì nhan nhản… Nói thế là tự dối mình dối cả vợ con. Bởi vì con người ta được sinh ra đâu chỉ để ăn, ngủ rồi quẩn quanh trong bốn bức tường dù biết ra ngoài có thể sẽ gặp những phiền toái khôn lường. Cuộc sống bên ngoài còn lắm điều lạ, lắm thứ hấp dẫn mà chúng ta cần khám phá, tận hưởng… Chao ôi! Có lẽ nhục nhã và đau khổ nhất đối với người đàn ông biết tự trọng là thấy vợ con mình khổ mà đành bất lực. Giá như anh còn trẻ, còn đủ sức xông pha với đời… Nhưng hỡi ôi! kinh nghiệm bao giờ cũng gắn liền với tuổi tác. Khi anh nhận ra mọi thứ thì có lẽ đã muộn vì sức lực, nhiệt tình không còn nữa… Một người đàn ông đã gần sáu mươi thì không thể đem so với một chàng trai vừa độ đôi mươi. Ở cái tuổi đã đứng bên kia sườn dốc cuộc đời người ta chẳng bao giờ nghĩ đến chuyện phải vạch ra hướng đi cho đời mình mà nếu phải như thế thì rõ ràng là bi kịch vì mọi thứ không thể làm lại từ đầu… Nói đấy là một sự trả giá cho tính thật thà, lương thiện (hay bất tài?) thì có lẽ cũng đúng nhưng nghe chua chát đắng cay quá! Hình như những người sống khác đời chỉ vì không có cách theo đời mà thôi. Phải khôn ngoan tài giỏi nhanh nhẹn và có chút trí trá như Tôn Ngộ Không thì mới có thể chiến thắng yêu quái đưa thầy trò đến Tây Phương thỉnh kinh được, còn chỉ biết chắp tay nam mô như Ngài Tam Tạng thì… còn khuya! Đừng bao giờ nghĩ rằng người ta sẽ đối xử tử tế với bạn vì bạn đã đối xử tử tế với họ, bởi điều này cũng giống  như  bạn hy vọng rằng con sư tử kia sẽ không ăn thịt mình vì mình đã không ăn thịt nó! Nhưng sống ở đời mà cứ phải luôn lo lắng, xoay trở đối phó thì mệt quá… Tại sao con người không thể bằng lòng với cuộc sống hiện tại của mình dù cuộc sống ấy của họ đã là mơ ước của nhiều người? Và bi kịch có lẽ bắt đầu từ đây…